Geschatte duur: 20min

Bringle en Hatcher (1997) omschrijven een aantal criteria om kwaliteitsvolle reflectie te ondersteunen:

Reflectie verbindt ervaringen aan concrete (leerplan)doelen: persoonlijke reflecties worden leermomenten door ze bewust te koppelen aan concrete leerinhouden.
Reflectie wordt gestuurd en begeleid: eigen persoonlijke reflecties over een ervaring in CSL kunnen zeker betekenisvol zijn maar het is belangrijk ze te begeleiden via gerichte vraagstelling/opdrachten.
Reflectie gebeurt regelmatig: in CSL is reflectie geen eenmalige activiteit maar een rode draad doorheen een CSL-traject waardoor het een centrale plaats krijgt in alle fasen. Reflecteren is een vaardigheid die je kan aanleren, om hierin te groeien is regelmatig 'oefenen' aangewezen.
Reflectie wordt opgevolgd door feedback en beoordeling: regelmatige feedback door leerkracht/medeleerlingen/of andere betrokkenen in het CSL-traject zorgt ervoor dat de leerlingen ondersteund worden in hun groeiproces. Het is daarnaast belangrijk om vooraf duidelijk de verwachtingen te communiceren naar leerlingen: wat zijn de eisen en verwachtingen omtrent de reflectie, op welke manier zullen we dit evalueren? Je kan hiervoor eventueel gebruik maken van rubrics.
Reflectie laat ook ruimte voor persoonlijke waarden en gedrag: aangezien we via CSL en reflectie de brede persoonsvorming van de leerlingen willen ondersteunen zal er per definitie ruimte zijn voor eigen veronderstellingen, attituden en ruimte om het eigen gedrag in vraag durven te stellen. Het creëren van een veilig en verbindend klasklimaat , waarbij vertrouwen en respect centraal staan is hierbij essentieel. Als dit niet aanwezig is, zullen leerlingen niet of beduidend minder tot diepgaande reflectie komen.

Filosofische reflecteren

In de pedagogie omschrijft men reflectie als een soort van denken gericht op een specifieke ervaring om competenter te worden. Reflectie krijgt in de pedagogie daarom vaak een functionalistische invulling: wie durft stil te staan bij een onderwerp, zal hier cognitief baat bij hebben. Carrièremogelijkheden ontdekken, leiderschapscapaciteiten ontwikkelen, persoonlijke groei stimuleren behoren tot de doelstellingen van deze pedagogische vorm van reflecteren. Hierbij reflecteren leerlingen bijvoorbeeld over hun emoties bij een welbepaalde activiteit, of duiden ze aan welke rol ze graag op zich nemen (initiatiefnemer, stille helper, luisteraar).

Zonder de zinvolheid van pedagogisch reflecteren in twijfel te trekken, willen we graag ook een andere vorm van reflectie voorstellen waar filosoferen een belangrijke plaats inneemt. Deze vorm van filosofisch reflecteren is meer een grondhouding dan een vaardigheid: wie filosofisch reflecteert, kent een houding van verwondering of nieuwsgierigheid. Hij of zij verwerft met andere woorden een dieper inzicht, niet alleen zijn sociaal engagement op zich, maar ook in zichzelf en in de ander.

In CSL-trajecten wijzen we graag op het belang van een gezond evenwicht tussen pedagogische en filosofische reflectievormen.

Die steeds terugkerende waaromvraag, die opduikt tijdens het hele reflectieproces, zorgt ervoor dat een sociaal project binnen de school als zinvol wordt ervaren, maar ook dat de leerlingen zelf een betekenis toekennen aan hun sociaal engagement en zich inzetten voor een rechtvaardige wereld.

Verwerkingsopdracht:

STAP 1: Ga in je notities na aan welke criteria de reflectiemomenten die je nu reeds aanbiedt aan leerlingen voldoen.

STAP 2: Wat kan je ondernemen om je reflectie aan één criterium meer te laten voldoen? Noteer dit.

STAP 3: Maak dit concreet: wat moet je opzoeken, herwerken, aanpassen, plannen, weglaten, ...

STAP 4: Breng dit in praktijk.

STAP 5: (nadien) Evalueer.