Geschatte duur: 15min

In het volgende onderdeel (5.6) van deze module kan je kennismaken met concrete werkvormen om reflectie te ondersteunen.

Hieraan voorafgaand willen we eerst even verschillende invalshoeken, of 'assen' waarop reflectie zich beweegt verkennen. Hierbij spreken we van een continuüm waarop de verschillende vormen van reflectie zich kunnen situeren en koppelen we geen waardeoordeel aan welke verschijningsvorm ook.

van INDIVIDUEEL ...

Bij individuele reflectie of zelfreflectie kijkt de leerling terug op zijn of haar ervaring. Individuele reflectievormen zijn dus erg persoonsgebonden. (Ze gebeuren vaak ook spontaan zonder directe begeleiding van de leraar.)

Voorbeelden van individuele reflectie zijn: het schrijven van een briefje aan een bewoner van een Woon-Zorgcentrum waarin de leerling zichzelf even voorstelt, het maken van een zelfportret waarin de leerling nadenkt over zijn opvattingen en waarden die hij of zij belangrijk vindt of het schrijven van een klein dagboek waarin de leerling vertelt welke impact de activiteit had.

... naar COLLECTIEF

Bij collectieve reflectie wordt er klassikaal stilgestaan bij en teruggekeken op de activiteit. Collectieve reflectie vertrekt van de gedachte dat elke leerling zijn ervaringen op een gepaste manier moet kunnen uitdrukken en delen met de klasgroep. De leraar speelt hierbij een erg belangrijke rol als coach: in 5.7 gaan we hier verder op in.

Daarnaast kan de leerlingen ook samen met anderen betrokkenen in het CSL-traject reflecteren, de 4de fase biedt hiertoe mogelijks kansen. Door collectief te reflecteren stimuleer je wederkerigheid.

Voorbeelden van collectieve reflectie zijn: een proactieve cirkel, een gespreksdobbelsteen, een klasgesprek op basis van DIXIT-kaarten,...

van CONCREET ...

Reflectie vertrekt van de leefwereld van de leerlingen, of van herkenbare casussen en ervaringen op basis waarvan er verder en dieper kan worden nagedacht.

Dit wordt ondersteund door te vertrekken van een concrete en herkenbare casus. Vb: Een oudere van het WZC lijdt aan zware dementie en denkt dat je zijn/haar dochter bent en straalt van geluk om je ‘terug te zien’. Hoe ga je hiermee om? Deze concrete casussen bieden directe aanleiding tot reflectie.

... naar ABSTRACT

Leerlingen denken na over abstractere filosofische vragen zoals: “mag je mensen misleiden om zich gelukkig te doen voelen”? of “moet je altijd de waarheid vertellen”. Deze invalshoek veronderstelt een groter abstractievermogen van de leerling en volgt vaak op reflectie op concrete casussen en ervaringen.

van BESCHRIJVEN (over INTERPRETEREN) ...

Via reflectie leren leerlingen hun ervaring observeren en objectief beschrijven en benoemen. Daarnaast is het belangrijk dat ze de ervaring koppelen aan de emoties bij hen loskomen en dat ze dit kunnen linken aan de eigen ideeën en overtuigingen.

Je kan leerlingen hierin ondersteunen door hen hulpmiddelen aan te bieden: schrijfkader, gevoelskaarten, ...

... naar CREËREN

Leerlingen interpreteren hun ervaringen, de emoties, verwachtingen, ... ze analyseren hun ervaring, ideeën en overtuigingen. Ze kunnen hiermee ook verder aan de slag gaan: ze proberen wat ze ervaren hebben uit te drukken via een tekst, een gedicht, een raptekst, een beeld, een collage, een muziekstuk,...

Wanneer je leerlingen meer wil laten reflecteren is het belangrijk om goed na te gaan welke 'leerlijn' je hiervoor wil uittekenen. Leerlingen leren net zoals bij andere vaardigheden stapsgewijs reflecteren, de keuze van de invalshoek kan de keuze van de reflectievormen ondersteunen zodat er een veilig leerklimaat kan ontstaan. Ieder leerjaar of klasgroep is weer anders, als leraar stem je je keuzes in deze dan ook af op de specifieke doelgroep.

Hierbij is het belangrijk om je bewust te zijn van het niveau waarop je wil reflecteren. Er zijn verschillende ordeningskaders die deze niveau's omschrijven, we geven er hier 2 mee:

Het ijsbergmodel van Mclelland

Het Ui-model van Korthagen (gebaseerd op het reflectiemodel van Dilts & Bateson)

Pin op onderwijs

Verwerkingsopdracht:

-Welke vormen van reflectie hanteer jij het vaakst?

-Probeer je reflectie in te schalen op een niveau met behulp van één van bovenstaande modellen.

-Lukt dit bij alle groepen? Indien dit niet het geval is, welke aanpassingen zouden kunnen helpen?

-Welke vormen van reflectie wil je meer gebruiken? Je kan hiernaar op zoek gaan in 5.6.

Wil je nog meer info: klik door naar dit reflectieportfolio